کد مطلب:12056 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:5

گنجینه پرسمان » احكام

اگر فتاواي مجتهدان مستند به قرآن، سنت، عقل و اجماع است، مستند فتواي آيت اللّه صانعي كه فرموده: سن بلوغ دختران سيزده سال است، چيست؟

بنابر آن چه در علم اصول فقه شيعه به صورت مستدل بيان شده، منابع فقه شيعه عبارت است از: كتاب (قرآن) سنت (قول، فعل و تقرير معصوم) عقل و اجماع .(ر.ك: دروس في اصول فقه الاماميه، عبدالهادي الفضلي، ص 79، مؤسسة ام القري للتحقيق و النشر.)

سن بلوغ دختر و پسر در قرآن كريم مطرح نشده; ولي از واژگاني چون: بلوغ حُلم، بلوغ نكاح و بلوغ اشُد، استفاده شده است.(نور، 58ـ59; نسأ، 6; انعام، 152; يوسف،22; اسرأ، 34; قصص، 14; احقاف، 15; حج، 5; غافر، 64.)

فقها مسألة تعيين سن بلوغ را از روايات استنباط كردهاند. از آنجا كه در معيار حجيت روايات و اين كه چه روايتي قابل استناد است، مياق فقها اختلاف نظر است، در برخي از احكامي كه از روايات و خبر واحد استنباط ميشود، اختلاف فتوا به چشم ميخورد.

بلوغ دختران علايمي دارد كه يكي از آنها، اتمام نه سال قمري است. صاحب جواهر در اين مورد ميفرمايد: مشهور ميان فقهاي شيعه، بلكه آن چه مذهب شيعه بر آن مستقر است، اين است كه سن بلوغ دختران، نه سال كامل است.(جواهر الكلام، ج 26، ص 38، دارالكتب الاسلامية.)

اتمام نه سال قمري در بلوغ دختران، پيش از آن كه اجماعي باشد، روايات فراواني بر آن دلالت دارد. براي نمونه به يك روايت اشاره ميشود: امام باقر7 ميفرمايد: هنگامي كه دختر نُه ساله شد، يتيمي و كودكي او پايان ميپذيرد و ازدواج ميكند و حدود عمومي بر او و براي او جاري ميشود.(وسائل الشيعه، شيخ حر عاملي، ج 1، ص 42، مؤسسة آلالبيت.)

شايد دليل آيت اللّه صانعي بر سيزده سال بودن سن بلوغ در دختران، موثقه عمار ساباطي است.

عمار ساباطي ميگويد: از امام صادقسؤال كردم: چه زماني بر پسر نماز واجب ميشود؟ امام فرمود: هنگامي كه پسر به سيزده سالگي رسيد، نماز بر او واجب ميشود و اگر قبل از آن محتلم شده باشد، از زمان احتلام نماز بر او واجب شده و مكلف گرديده است. دختر نيز همانند پسر در سيزده سالگي نماز بر او واجب ميشود و اگر قبل از آن حيض شده باشد، از زمان حيض شدن، نماز بر او واجب شده و مكلف گرديده است.(همان، ج 1، ص 45.)

به نظر ميرسد، نميتوان با تمسك به اين حديث، چنين فتوايي داد; زيرا اولاً، احاديث نُه سالگي فراوان و احاديث سيزده سالگي اندكي است; ثانياً، مشهور فقها، بلكه همه، از موثقة عمار اعراض كردهاند و اعراض مشهور موجب ضعف حديث ميشود; ثالثاً، اگر دليل فتواي ايشان، موثقة عمار ساباطي است، بايد در مورد پسران هم بگويد، سن بلوغ پسران اتمام سيزده سال قمري است، در حالي كه در توضيح المسائل ايشان نوشته شده: نشانة بالغ شدن يكي از چهار چيز است:... سوم: تمام شدن پانزده سال قمري در مرد...(ر.ك: توضيح المسائل، ص 368، انتشارات ميثم تمار / ر.ك: جامع المدارك، سيداحمد خوانساري، ج 3، ص 366، مكتبة الصدوق، تهران / كتاب الخمس، شيخ مرتضي حائري، ص 420، دفتر انتشارات اسلامي / مجلة فقه، كتاب اول، ص 229ـ297، انتشارات دفتر تبليغات اسلامي.)